Środowisko naturalne i inne zielone sprawy

Post z grupy na FB: Eksperci dla Odry. Dodałam akapity i zebrałam dwie części analizy w jedną dla wygody. Autorka: Sylwia Horska-Schwarz, adiunktka UWr.

zdjęcie: (www.głucholazyonline.com.pl)

Wstępna analiza warunków przepływu wody i jej dynamiki w aspekcie oceny skutków powodzi – Głuchołazy (powódź 2024) - spojrzenie okiem hydromorfologa.

Wpływ na warunki i dynamikę przepływu wody powodziowej w Głuchołazach podczas opadów katastrofalnych miały:

• stany wody i przepływ w rzece Biała Głuchołaska,
• uwarunkowania środowiskowe, w szczególności morfologia doliny,
• szerokość dna doliny,
• szerokość strefy zalewowej,
• nachylenie zboczy,
• spadek podłużny koryta oraz budowa geologiczna,
• miąższość zwietrzeliny na stokach.

A także znacząco przekształcona sieć rzeczna na terenie samej miejscowości, w szczególności: młynówki i cieki niższego rzędu, których koryta na terenie miasta zostały częściowo zabudowane ulicami, skanalizowane - co przy takiej ilości wody płynącej rzeką powodowało cofkę do kanalizacji burzowej, a spływ powierzchniowy na terenie miasta miał miejsce w postaci rwących potoków.

Ponadto zabudowa samego koryta Białej - w tym zabudowa jej brzegów, betonowe umocnienia brzegów - wpłynęły na wzrost prędkości a co za tym idzie energii wody, mosty o niedostosowanej przepustowości, a także budowle piętrzące - stały się swoistą barierą na drodze spływu wód, spiętrzały wody w korycie powodując cofkę i skierowały przepływ powodziowy w kierunku miasta - rozdzielając główny nurt rzeki.

Podczas wezbrania w pierwszym etapie największą zdolność do modelowania koryta ma przepływ korytotwórczy, co pokazuje skala zniszczeń w strefie brzegów i strefie przykorytowej rzeki. Każda zabudowa techniczna w takich warunkach zostaje uszkodzona lub zniszczona całkowicie.

W wyniku podpiętrzenia wody na mostach/ jazach -oraz akumulacji drzew ect. doszło do rozdzielenia nurtu rzeki i skierowania go w kierunku np. ulicy Opolskiej lub do dawnych koryt częściowo zabudowanych. Duża ilość drzew transportowana przez rzekę podczas powodzi - to skutek erozji brzegów rzeki i zboczy na odcinku górskim "przełomowym".

Dodatkowo, sieć dróg leśnych warunkowała intensywny, kierunkowy spływ wód opadowych ze stoków w kierunku miasta, erozja gleb górskich była bardzo duża, o czym świadczy duży udział namułów na terenie ulic miasta po odpadnięciu fali powodziowej. Na zdjęciu przykład mega form powstających podczas przepływu powodziowego.

W przebiegu powodzi zlewni górskich duże znaczenie ma rzeźba terenu i geologia podłoża, które warunkują szybki odpływ wód opadowych ze zlewni. Na mapie zaznaczona jest granica zasięgu wody 500 letniej.

Morfologia zlewni rzeki Białej Głuchołaskiej warunkuje szybki spływ wód opadowych z otaczających dolinę zboczy Gór Opawskich, Złotych, a także co istotne spływ wód od strony Jesenika. Szerokość doliny Białej Głuchołaskiej na terenie miasta Głuchołaz waha się od około 500 m do około 1200 m. W miejscu ujścia Białej Głuchołaskiej do doliny Nysy Kłodzkiej jej szerokość wzrasta do ok 2 km. Szerokość doliny Nysy Kłodzkiej poniżej wspomnianej doliny Białej G. ma ok. 6 km.

Podczas powodzi – wody wezbraniowe początkowo płyną korytem rzeki, potem zalew powierzchniowy odejmuje dno doliny i zajmuje poszczególne poziomy teras zalewowych. Dodatkowo ma miejsce nasycenie osadów aluwialnych wodą, która infiltruje i zasila wody gruntowe – zatem mamy dodatkowo spływ tzw. wód aluwialnych zgodnie z kierunkiem nachylenia dna doliny, dlatego też w obrębie całej doliny ma miejsce podniesienie poziomu wód gruntowych, co skutkuje podniesieniem wód w ciekach III i IV rzędu nawet przy braku zasilania powierzchniowego z ich zlewni cząstkowych.

Poziom wód gruntowych w dolinie warunkowany jest granulometrią osadów aluwialnych oraz modyfikowany skałami podłoża. Często dochodzi w takich warunkach do odperparowania koryt kopanych, dawnych meandrów, czy tworzenia kanałów powodziowych nawet na terenie zabudowanym. W przypadku górskich odcinków zlewni skały podłoża występują stosunkowo płytko pod powierzchnią, dlatego retencja korytowa, czy dolinna rzek jest bardzo ograniczona i przy dużym opadzie dominuje spływ powierzchniowy bardzo dynamiczny.

Przepływ wód ma typ rwący, miejscami kipiel. Jak chodzi o opad, który wystąpił w dniach 12-15.09.2024 to miał on charakter katastrofalny. Na stacjach meteorologicznych w Czechach sumy opadów wynosiły: Rejvíz – 517 mm, Červenohorské sedlo – 474, Jesionik – 465, Zlaté Hory – 416, Staré Město pod Sněžníkem – 413 mm.

Część wód spłynęła w kierunku północnym, na ziemię Kłodzką zasilając rzekę Nysę Kłodzką, część spłynęła czeską doliną rzeki Białej właśnie w kierunku Głuchołaz. Dodatkowo w dniach 13-14.09.2024 maksymalny opad zarejestrowano na stacji Jarnołtówek wyniósł on: 218 mm.

Część wód opadowych spływając z północnych i północno zachodnich zboczy Gór Opawskich zasiliła zlewnię Białej Głuchołaskiej, płynąc szybko w kierunku Głuchołaz. Część zasiliła zlewnię Złotego Potoku i spowodowała straty w Paczkowie. Opad zanotowany na stacji IMGW: Głuchołazy w okresie od 11.09 - 15.09.24 wyniósł łącznie 436,9 mm.

Na taką powódź nie można zabezpieczyć się technicznie. Należy zapewnić odpowiednie światło mostów, wdrożyć system wczesnego ostrzegania mieszkańców całego miasta, określić plan ewakuacji i edukować miejscową ludność. Naprawiając szkody powodziowe - pozostawić jak najszersze koryto rzeki na terenie miasta. Zakupić systemy mobilnej ochrony przed powodzią.

opracowała: Sylwia Horska-Schwarz

Ryc. Morfologia doliny Białej Głuchołaskiej
dane: https://hydro.imgw.pl/ https://ladek.e-mapa.net wody.isok.gov.pl https://www.envidata.cz

Crime scenes are not always confined to dark alleyways and abandoned warehouses—sometimes they are hidden in plain sight. Environmental crimes are illegal activities which directly harm the environment, often resulting in significant damage to ecosystems, biodiversity, and human health.

"We demonstrated the applicability of the device to real-world samples through determination of MNPs released from plastic cups after hot water and flow induction and nanoplastics in tap water. Moreover, the device is user-friendly and operative by untrained personnel to conduct data processing on the APP remotely. The analytical platform integrating quantitative imaging, customized data processing, decision tree model, and low-cost analysis ($0.015 per assay) has great potential for high-throughput screening of MNPs in agrifood and environmental systems."

Przestańmy przeliczać wpływ klimatyczny na abstrakcyjny ślad węglowy, a zacznijmy na centymetry wody, które spadły w Kotlinie Kłodzkiej. Niech korporacje i giganci paliwowi płacą za zniszczenia powodziowe, a rząd przeprowadzi audyt wśród deweloperów budujących osiedla na terenach zalewowych – mówi Jan Mencwel.

Nawet 1,7 miliona hektarów ukraińskich lasów odniosło zniszczenia spowodowane przez walki zbrojne - podczas, gdy liczba ofiar rosyjskich i ukraińskich w trwającej 2 i pół roku wojnie przekroczyła 1 milion zabitych lub rannych.

Mimo, że zdecydowana większość lasów wykorzystywanych do produkcji drewna nie jest zaangażowana w bezpośrednie walki, nowe badania sugerują, że do 14% całkowitych zasobów drewna na Ukrainie - lub około 377 milionów metrów sześciennych rosnącej objętości - zostało już uszkodzonych w wyniku ciężkiego ostrzału, skażenia i niewybuchów. Odbudowa zniszczonych lasów potrwa dziesięciolecia.

Nieprzygotowanie na zmiany klimatyczne. Green Peace publikuje zdjęcia, na których widać skutki powodzi w wielu krajach dookoła świata. „Giganci naftowi, gazowi i węglowi wpędzają świat w jeszcze większą katastrofę klimatyczną. Trzeba ich pociągnąć do odpowiedzialności. Najwyższy czas, żeby przestali zanieczyszczać środowisko i zaczęli płacić za wyrządzone szkody” – apeluje organizacja.

tldr: lasy górskie zatrzymują wodę, zmniejszają też zanieczyszczenie tej spływającej mułem, kamieniami itd

cross-postowane z: https://szmer.info/post/4467825

Badania sugerują, że do 2030 r. centra danych wyemitują 2,5 mld ton gazów cieplarnianych.

Raport Morgan Stanley sugeruje, że branża centrów danych jest na dobrej drodze do wyemitowania 2,5 miliarda ton do 2030 roku, czyli trzykrotnie więcej niż przewidywano, gdyby generatywna AI nie weszła do gry.

Dodatkowy popyt ze strony GenAI doprowadzi podobno do wzrostu emisji z 200 milionów ton w tym roku do 600 milionów ton do 2030 roku, głównie dzięki budowie większej liczby centrów danych, aby nadążyć za popytem na usługi w chmurze.

cross-postowane z: https://szmer.info/post/4411541

Najlepsza rzecz, jaka wydarzyła się na świecie w zeszłym tygodniu: po latach negocjacji - i dziesięcioleciach aktywizmu - rzeka Klamath jest wolna od czterech ogromnych zapór, ponownie otwierając ponad 644 kilometry swobodnie płynącej wody. To przełomowy moment dla Indian Shasta, którzy przywracają 2800 akrów ziem swoich przodków, które znalazły się na poqierzchni po raz pierwszy od stulecia.

Pisze Ada Palmer

Rzeka Klamath została uwolniona od czterech ogromnych zapór po raz pierwszy od pokoleń. Ale dla plemienia Yurok odbudowa rzeki dopiero się zaczyna - począwszy od 18 miliardów nasion.

Pisze BBC, podkreślając, że 31.000km² basenu rzeki Klamath i 640km odblokowanej rzeki jest kluczowe dla populacji lokalnego tuńczyka, która doznała katastrofalnych spadków na przestrzeni blisko 100 lat istnienia zapór a dodatkowo masowego wymierania w 2002.

LA Times opisuje:

Liderzy i aktywiści Rdzennej społeczności wiwatowali, śmiali i obejmowali się, obserwując, jak rzeka powoli zaczyna przelewać się przez to, co pozostało z zapory Iron Gate. Niektórzy płakali.

Dla aktywistów, którzy czekali na ten moment od lat, uczucie radości i podekscytowania narastało w ostatnich tygodniach, gdy prace związane z odwadnianiem zbliżały się do końca.

"Największa dla mnie, i znaczeniem projektu usunięcia zapory, jest po prostu nadzieja - zrozumienie, że można dokonać zmiany" - powiedziała niedawno Brook M. Thompson, członkini plemienia Yurok, stojąc na skalistym urwisku z widokiem na pozostałości zapory Iron Gate.

Strona kampanii na rzecz uwolnienia rzeki.

Sycylia zmaga się z ogromną suszą. W Palermo wprowadzono racjonowanie wody, a w kilku miejscowościach kwitnie handel wodą z nielegalnych cystern. Sycylijczycy wychodzą na ulicę i domagają się sprawniejszych działań władz.

Na Sycylii nasilają się protesty w związku z suszą i brakiem działania lokalnych władz w tej sprawie. W Palermo od poniedziałku obowiązuje racjonowanie wody, a mniejsze lub większe ograniczenia dotyczące korzystania z wody wprowadzono w ponad 100 gminach.

Mieszkańcy wielu miast i wsi zdani są na nielegalne cysterny z wodą, które przyjeżdżają co kilka dni. Woda jest płatna, a ceny rosną z każdym dniem. Restauracje płacą od 250 do 400 euro za ilość, która ledwie wystarcza na prowadzenie biznesu. Są również cysterny z darmową wodą od lokalnych władz, jest ich jednak zdecydowanie za mało i odwiedzają miejscowości co kilkanaście dni. Dotkliwa susza na Sycylii

Najbardziej dotknięte suszą są okolice miasta Caltanissetta, gdzie mieszkańcy zorganizowali w poniedziałek demonstrację. Wyszli na ulice z transparentami "Chcemy wody".

W okolicznej Niscimie wody nie ma od 42 dni. Jeden z mieszkańców w rozmowie z lokalnymi mediami powiedział, że winę za tę sytuację ponoszą także władze. Brakuje organizacji transportu wody i naprawy uszkodzonych rurociągów, które zdaniem wielu osób, także są przyczyną problemów.

ZOBACZ: Fala upałów we Włoszech. Doszło do tragedii

"Wraz z innymi mieszkańcami naszej okolicy wszyscy jesteśmy zirytowani, ponieważ ta sytuacja jest naprawdę frustrująca i stresująca” – mówi mieszkaniec Niscime.

W mieście Agrigento woda jest dostarczana co 15 dni, a w Ravanusa w dystrybucja odbywa się nawet co 20 dni. Burmistrz Agrigento Franco Micciché powiedział, że region zmaga się z "najgorszym kryzysem wodnym ostatnich latach". Podpisał także rozporządzenie, które zachęca do niemarnowania wody.

ZOBACZ: Fala afrykańskich upałów w Europie. Żar leje się z nieba, część atrakcji zamknięta

Burmistrz zakazał poboru wody pitnej do mycia chodników i podwórek, mycia samochodów, podlewania ogrodów warzywnych i ogrodów, a także do zasilania ozdobnych fontann i basenów.

Susza doprowadziła do wyschnięcia części zbiorników wodnych. Pozostałe zmniejszyły się nawet o 60 proc. Stawy przypominają kałuże, a rzeki rowy. Aldona Brauła / polsatnews.pl

https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2024-07-23/sycylia-zmaga-sie-z-susza-kwitnie-handel-woda-z-nielegalnych-cystern/